Belge kim veya kimler tarafından hazırlanır
Kanunumuzun 18. maddesinin ilk (1.) fıkrasında
“Arabuluculuk faaliyeti sonunda varılan anlaşmanın kapsamı taraflarca belirlenir; anlaşma belgesi düzenlenmesi halinde bu belge taraflar ve arabulucu tarafından imzalanır.”
denilmektedir. Burada kafa karışıklığı yaratan ilk husus bu belgenin kim veya kimler tarafından hazırlanması gerektiği noktasındadır. Öncelikle belirtmek gerekir ki tarafların aralarındaki uyuşmazlık konusunda anlaşmaya varmaları yeterli olup bunun yazılı hale getirilmesi şart değildir. (Bu hususta 17/B ve 18/B maddeleri istisna olup bu konuya ilerleyen sayfalarda değinilecektir.) Tarafların yüklendikleri edimlerin ispatını kolaylaştırmak ve vardıkları anlaşmanın uygulanmasını temin etmek amacıyla anlaşmayı yazılı hale getirmek istemeleri son derece anlaşılırdır.
Ancak burada hemen belirtmek gerekir ki tarafların anlaştıkları hususların yazılı hale getirilmesi arabulucunun görevi ve sorumluluğu değildir. Uygulamada her ne kadar anlaşma belgeleri çoğunlukla arabulucular tarafından oluşturuluyor ise de sonradan ortaya çıkacak boşlukların, eksiklerin veya belirsizliklerin arabulucuya yükletilememesi için arabulucuların anlaşma belgesini yazmaktan kaçınmaları önerilir. Özellikle detaylı hükümler içeren karmaşık anlaşmaların kaleme alınması arabulucu tarafından taraflara bırakılmalı, tarafların üzerinde konsensusa vardıkları metin arabulucu tarafından (yürüttüğü süreçte anlaşılan hususları içerip içermediğini açısından) kontrol edilerek imzalanmalıdır.
Arabulucunun anlaşma belgesinin icra edilebilirlik yönünden denetlemesi yükümlülüğü
Burada karşımıza sıklıkla çıkan sorulardan biri de arabulucunun, anlaşma belgesini icra edilebilirlik yönünden denetleme yükümlülüğünün olup olmadığıdır. Kanaatimizce arabulucunun böyle bir yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ancak tarafların vardıkları anlaşmanın dengeli ve uygulanabilir bir anlaşma olup olmadığı ve ileride yeni uyuşmazlıklara yol açıp açmayacağı arabulucu tarafından sorulacak sorularla denetlenebilir. Anlaşma belgesinin, tarafların talep etmesi halinde icra edilebilirlik şerhi alıp alamayacağı da bu kapsamda arabulucu tarafından tarafların değerlendirmesine sunulabilir diye düşünmekteyiz. Yine bu değerlendirme arabulucu tarafından taraflara sorulacak sorularla sınırlı olmalı ve arabulucunun bir denetim görevi olmadığı unutulmamalıdır. Arabulucunun anlaşma metnini uygun bulup bulmaması, tarafların iradelerinin önünde de değildir. Arabulucunun, taraflara bir fikri empoze edemeyeceği, onları bir çözüm önerisini kabule zorlayamayacağı ve tarafların iradelerini etkilememesi gerektiği asla unutulmamalıdır. Nihayetinde bir özel hukuk sözleşmesi olan arabuluculuk anlaşma belgesi için en önemli husus tarafların iradelerini doğru şekilde yansıtıyor olmasıdır.
Anlaşma belgesinin bir özel hukuk sözleşmesi niteliğinde olduğu vurgulamışken bu belgenin hazırlanmasında nelere dikkat edilmesi gerektiğini de kısaca değerlendirmek isteriz.
Anlaşma belgesi yazılırken tarafların vardıkları anlaşma kısa ve öz şekilde kaleme alınmalıdır. Bu bağlamda müzakereler sırasında hangi konuların nasıl değerlendirildiği, tarafların hangi edimleri neden kabul ettikleri veya neden kabul etmedikleri gibi öykü içeren söylemlere yer vermeye gerek bulunmamaktadır.
Anlaşma belgesinin yazımında nelere dikkat edilmelidir?
Anlaşma belgesinin yazımında nelere dikkat edilmesi gerektiğine geçmeden önce bu hususta kendimize yol gösterici olarak aldığımız mevzuat hükmünü hatırlamanın faydalı olacağı inancındayız. Bu konuda kanaatimizce en uygun madde Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 297/2 maddesidir. Madde metninde açıkça “Hükmün sonuç kısmında, gerekçeye ait herhangi bir söz tekrar edilmeksizin, taleplerden her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında; açık, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gereklidir.” denilmekte olup metne dönüştürülecek anlaşmalarda bu ana kurala uygun hareket etmek anlaşmaların açık, net, anlaşılır, uygulanabilir, icra edilebilir olmasını sağlayacaktır.
Anlaşma belgesini kaleme alırken dikkat etmemiz gereken temel unsurlara gelirsek;
> Anlaşma belgesi hazırlanırken ilk kural taraflara yüklenen edimlerin mümkün olduğunca kısa ve açık şekilde yazılması gerektiğidir. Hangi edimin kim tarafından, ne zaman ve ne şekilde ifa edileceğinin açıkça yazılması hem herhangi bir tereddüde yol açmaması bakımından hem de gerektiğinde icra edilebilirlik şerhi alınabilmesi bakımından önemlidir.
> İkinci kuralımız, sözleşme hükümlerinin emredici düzenlemelere, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı olmaması ve konusunun imkânsız olmamasıdır. Yine tarafların varmış oldukları anlaşmanın dengeli ve uygulanabilir bir anlaşma olması için edimler arasında açık ve aşırı bir oransızlık bulunmamalıdır.
> Üçüncü kuralımız, ifa edilecek edim bir para borcu ise tutarı, hangi para birimiyle ve ne zaman ödeme yapılacağı, yazılan tutar içinden yasal kesintiler yapılıp yapılmayacağı, anlaşılan tutarın belirlenen vadede ifa edilmemesi halinde herhangi bir ihtar veya ihbar şartı olup olmayacağı, gecikme zammı veya ayrı bir cezai şart uygulanıp uygulanmayacağı, vadesinde ifa edilmeyen para borçlarına ilişkin olarak bir faiz uygulanıp uygulanmayacağı, uygulanacak ise faizin türü veya oranının ne olacağı gibi hususların anlaşma belgesine açıkça yazılması son derece önem arz etmektedir.
> Son olarak, taraf isimlerinin ve ünvanlarının doğru ve açık şekilde metinde yer alması, zamir kullanımından uzak durulması, kısaltmalara başvurulmaması, evrakta çıkıntı, silinti, kazıntı, karalama bulunmaması ve anlaşma belgesini imzalayacak kişilerin yetki kontrolünün sağlanması da anlaşmanın ifasında zorluk yaşanmaması bakımından son derece önemlidir.
